Việt Nam trong chiến lược của Hoa Kỳ và Trung Quốc

Việt-Long

Trung Quốc không dấu diếm tham vọng quân sự của họ, nhưng Hoa Kỳ đã có lúc từng hy vọng Trung Quốc chọn một trong hai mục tiêu cho chính sách quân sự ấy: tranh thắng và đương đầu, hay hợp tác đôi bên cùng có lợi.

Tàu nghiên cứu hải dương Impeccable của Mỹ bị hai tàu Trung Quốc chặn đường ở biển Đông, 2009

Nhưng mấy năm gần đây, trước một chính sách của Bắc Kinh có nhiều phần nghiêng về phía tranh thắng và đối đầu, Hoa Kỳ đã theo đuổi một chính sách lưỡng diện tế nhị.

Bối cảnh

Một mặt, Washington tỏ ra thân thiện để vuốt ve, khuyến khích Trung Quốc đứng vào địa vị một cường quốc có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.

Mặt khác, Hoa Kỳ dùng sách lược khéo léo ngăn chặn đà cạnh tranh quân sự và thái độ gây hấn của Bắc Kinh bằng những cuộc đối thoại, thảo luận, thuyết phục, thay vì đối xử với Bắc Kinh như với kẻ thù. Cùng lúc, Washington không quên tăng cường lực lượng quân sự bằng những kế hoạch tái phối trí, tăng cường võ trang chưa bao giờ gián đoạn.

Trung Quốc cũng tìm mọi cách hóa giải sách lược ngăn chặn của Mỹ. Bắc Kinh tranh đua với Washington về khả năng quân sự, trước hết là vì vấn đề Đài Loan, kế đó là vấn đề chủ quyền trên biển Hoa Đông với xứ Nhật Bản không tiện ồn ào phô trương nhưng không yếu kém về quân sự, và kế đó là chủ quyền những túi nhiên liệu khổng lồ ở biển Đông, mà họ gọi là biển Nam Trung Hoa.

HKMH USS Truman và tàu tiếp vận USS Spica- World Examiner photo

Biển Đông được coi như sân trước của ngôi nhà Trung Hoa, nơi đó Bắc Kinh có ưu thế quân sự và chính trị vượt trội trước một khối quốc gia Đông Nam Á chia rẽ mạnh ai nấy sống, dù Philippines kêu la và Việt Nam dường như chỉ biết than thầm.

Việt Nam vuốt ve ông láng giềng hung hãn bằng cách nhắc lại thù xưa với Mỹ, cố nhấn chìm thù mới, cấm dân khuấy động mối căm hờn còn nóng bỏng vì xương máu chiến sĩ ở Hoàng Sa 1974, biên giới phía bắc 1979-1986 và Trường Sa 1988.

Vấn đề biển Đông đối với Trung Quốc chỉ còn là sự chờ đợi kết quả cuộc đấu tranh ngoại giao với Hoa Kỳ về vấn đề chủ quyền nơi này, trong khi nỗ lực thúc đẩy sự nản lòng và đoạn tuyệt của Washington với Hà Nội trước chính sách nhu nhược và mờ ám của Việt Nam.

Trong khung cảnh toàn thế giới, trách nhiệm toàn cầu mà Hoa Kỳ tự đứng ra nhận lãnh đòi hỏi Washington phải duy trì một lực lượng quân sự chiếm ưu thế tuyệt đối về phẩm chất và dồi dào về số lượng. Ngân sách quốc phòng năm 2011 do Tổng thống Obama đề nghị là 665 tỉ đô la, Quốc hội thêm vào và thông qua 680 tỉ, chưa kể 37 tỉ đô la dành cho Iraq và Afghanistan trong dự luật bị Hạ viện hoãn sau khi qua được Thượng Viện.

Qua năm 2012 ngân sách cho bộ quốc phòng Hoa Kỳ là 711 tỉ, chiếm 41% chi phí quốc phòng của cả thế giới, và tính chung mọi chi phí liên quan đến quốc phòng của Mỹ thì con số vượt trên 1 ngàn tỉ mỹ kim. Ngân sách mới được ban hành cho năm nay, trong tinh trạng cắt giảm chi tiêu và ngân sách chung, là 633 tỉ đô la.

Trong khi đó, để theo đuổi vị trí một cường quốc đại dương và trước hết chiếm ưu thế tuyệt đối trong các cuộc tranh chấp lãnh hải ở châu Á, Trung Quốc cũng gấp rút đổ tiền vào quốc phòng từ nhiều năm trước đó. Theo số liệu đáng tin cậy của Viện nghiên cứu hoà bình quốc tế Stockholm, chi phí quốc phòng năm 2012 của Trung Quốc được công bố là 105 tỉ, tăng 11,2% so với năm trước, nhưng trên thực tế là 228 tỉ đô la, vượt ngưỡng 20% chi phí quốc phòng của Hoa Kỳ, chiếm 8,2% chi phí quốc phòng toàn thế giới.

Điều đáng lưu ý cho Đông Nam Á: Trung Quốc tuyên bố sự gia tăng chi phí quốc phòng này là vì tình trạng “các nước láng giềng không thân thiện”! Trong khi đó Bắc Kinh không ngớt tuyên truyền để Hà Nội rao giảng lại với người dân Việt cái gọi là “quan hệ 16 chữ vàng”. Không nói tới Hoa Kỳ, nhưng ai cũng hiểu “láng giềng không thân thiện” ở khu vực Thái Bình Dương phía nam Trung Quốc còn là sự hiện diện của các lực lượng Hoa Kỳ tại Thái Bình Dương trong mối liên minh có hiệp ước an ninh chung với Philippines, Nhật Bản, Thái Lan...

Trước ý đồ rõ rệt trong ván bài lật ngửa này, Hoa Kỳ phải làm gì? Trung Quốc sẽ dừng lại ở đâu trên con đường phát triển lực lượng quân sự ? Washington mong muốn Bắc Kinh dừng lại nơi nào?

Quan niệm chiến lược của Trung Quốc

Từ 1990 dưới thời Đặng Tiểu Bình, Trung Quốc không còn cần đến chiến lược chiến tranh tiêu hao, hay tiêu thổ kháng chiến, của Mao Trạch Đông. Chiến lược chiến thuật của Bắc Kinh cho đến khi ấy chỉ dựa vào ưu thế quân số và hoả lực bộ binh, tỏ ra hữu hiệu ở những vùng ven biên giới với những nước nhỏ, là những chiến trường có cơ sở tiếp vận ngay trong nội địa sát cạnh.

Ưu thế này được chứng tỏ trong những trận bộ chiến từ 1979 đến 1986 ở biên giới Việt-Trung. Trên không và trên biển, hải quân Trung Quốc chỉ đủ khả năng ức hiếp những nước đang bị nội chiến bó tay, như Việt Nam Cộng Hoà với quần đảo Hoàng Sa, và những láng giềng đồng minh yếu kém, như CHXHCN Việt Nam với một đảo quan trọng ở quần đảo Trường Sa.

Nhung khi chứng kiến trên truyền hình quốc tế cuộc tấn công thần kỳ của Hoa Kỳ và đồng minh mở màn chiến tranh vùng Vịnh hôm 2 tháng 8 năm 1990, Chủ tịch Đặng Tiểu Bình cùng Bộ chính trị và Quân Uỷ Trung ương hội họp khẩn cấp, ra chỉ thị dồn hết mọi nỗ lực đẩy mạnh công cuộc hiện đại hoá Quân đội Nhân dân Trung Hoa, theo chiến lược “Địa phương chiến” và “Tốc chiến tốc thắng”.

Trung Quốc từ đó chú trọng "hiện đại hoá" quân lực song song với sức mạnh của nền chính trị độc đoán và nền kinh tế phát triển nhanh chóng diễn tiến đúng “kế hoạch kinh tế 70 năm cho Trung Quốc” của Đặng Tiểu Bình. Chính phủ và quân đội Trung Quốc bằng mọi cách phải hoàn thành những sứ mạng được giao phó theo chiến lược chuyển hóa an ninh quốc phòng này. Bạch thư quốc phòng năm 2004 và 2006 của Bắc Kinh mô tả con đường hiện đại hóa Quân đội Nhân dân Trung Hoa như “Cuộc cách mạng quân sự với đặc tính Trung Hoa”, chia làm ba giai đoạn:

Giai đoạn I: Giảm thiểu quân số và hiện đại hoá hệ thống phòng thủ, nỗ lực tăng tiến kỹ nghệ quân sự. Công cuộc cải tổ quân sự nhằm gia tăng tính sẵn sàng chiến đấu của quân đội với những đơn vị quân sự chọn lọc, được huấn luyện đến mức cao nhất, tham dự những cuộc tập trận sát thực tế nhất, bao gồm cả những cuộc tập trận chung với Liên Bang Nga và các nước khác.

Giai đoạn II: tiến tới trình độ hành quân phối hợp quân binh chủng hải lục không quân. Trung Quốc nhiều lần nhấn mạnh nhu cầu “thông đạt hóa”, mà Hoa Kỳ gọi là C4ISR (command, control, communications, computers, intelligence, reconnaisance, and surveillance) gồm các công tác chỉ huy, kiểm soát, liên lạc, computer, tình báo, thám sát và giám sát.

Chiến đấu cơ J-10 Thành đô của Trung Quốc- businessinsider photo

Bạch thư quốc phòng 2004 của Bắc Kinh lặp lại chính xác những mũi nhọn chiến lược mà Ngũ Giác Đài dồn nỗ lực phát triển, bao gồm kỹ thuật vệ tinh và công cụ cảm nhận trên không, máy bay tự hành viễn khiển, cùng chiến tranh không gian ảo, hay không gian mạng.

Giai đoạn III: duy trì và phát triển lực lượng hạt nhân ngăn đe, thách đố quyền thống lãnh quân sự của Hoa Kỳ ở bất kỳ nơi nào có thể thách đố. Quyết tranh đoạt ưu thế trong cuộc đối đầu quân sự để Hoa Kỳ không còn tự tin có thể chiến thắng dễ dàng và nhanh chóng, Trung Quốc nhắm khai thác những yếu huyệt khó bảo vệ của lực lượng quân sự Mỹ, sử dụng các hình thái chiến tranh không gian và không gian ảo, tấn công hàng không mẫu hạm, chống sức mạnh không lực. Điển hình, những phi đạn chống vệ tinh và phi đạn cao tốc chống chiến hạm mới đây của Bắc Kinh cho thấy quyết tâm san bằng khoảng cách về ưu thế không gian, không quân và hải quân của Washington.

Tăng tiến năng lực quân sự còn là con chủ bài để đe dọa Đài Loan đến nơi đến chốn và ngăn đe hay phản kích hữu hiệu một cuộc can thiệp quân sự của Mỹ. Tuy nhiên Trung Quốc tự thấy chưa đủ sức yểm trợ và bảo vệ an toàn cho các lực lượng nhảy dù và đổ bộ, là điều kiện tối hậu cho một trận tấn công chiếm giữ vĩnh viễn hải đảo này. Cuộc tấn công sẽ trở thành thảm họa khi hạm đội 7 tung lực lượng ra giúp Đài Loan.

Vì thế, thay cho lực lượng đổ bộ, hằng ngàn phi đạn ngắn tầm được bố trí ở duyên hải tỉnh Phúc Kiến, đặt trọn quần đảo Đài Loan dưới tầm bão lửa diệt vong, cùng với cuộc tấn công bao vây cô lập kinh tế Đài Loan bằng cách ngăn trở các phương tiện vận chuyển hàng không, hàng hải thương mại, không cho dễ dàng tiếp cận đảo quốc.

Tuy nhiên sau thời Giang Trạch Dân, giới lãnh đạo Trung Quốc từ thời Hồ Cẩm Đào muốn dùng chính trị và kinh tế hơn là quân sự cho vấn đề Đài Loan, vì đà phát triển quân lực không theo kịp Hoa Kỳ. Dù công cuộc kiến tạo lực lượng quân sự cân bằng với Hoa Kỳ vẫn là chiến lược chủ đạo, nhưng viễn ảnh cân bằng còn quá xa vời, nên công tác thiết lập ưu thế quân sự tuyệt đối trong khu vực Đông Á- Đông Nam Á đã được quan tâm không kém. Trung Quốc quyết tâm phát triển quân lực để bảo vệ lãnh hải đầy tham lận mà họ đã giành chiếm và đơn phương độc đoán vạch ranh giới, bao trùm gần hết biển Đông và phần lớn biển Hoa đông đối diện Nhật Bản. Nhu cầu độc chiếm nguồn nhiên liệu và các thủy lộ huyết mạch đến Trung Quốc là nhu cầu căn bản cho công cuộc phát triển kinh tế và quân sự, hướng đến mục tiêu thách đố Hoa Kỳ.

Lực bất tòng tâm?

Hàng không mẫu hạm đầu tiên của Trung Quốc, Liêu Ninh - china-defense-mashup.com photo

Tuy nhiên, cùng lúc, từ nội địa, những bất ổn ngày càng gia tăng về số lượng và cường độ. Không chỉ Tây Tạng, Tân Cương, Tứ Xuyên luôn luôn sôi động vì vấn đề sắc tộc, tự trị, mà Vân Nam, Trùng Khánh, Quý Châu cũng căng thẳng với những đòi hỏi của nông dân nghèo đói, trước cảnh xa hoa của những đô thị “chủ lực kinh tế” ở vùng duyên hải miền đông. Nền kinh tế mất đà thăng tiến vào lúc chu kỳ phát triển dường như đã hết giai đoạn khả quan. Người dân nghèo đòi hỏi công bằng kinh tế và tăng phúc lợi, nhu cầu phải thoà mãn cho một giai cấp trung lưu đông đảo bằng dân số của Hoa Kỳ, sự bất quân bình về mọi mặt giữa thành thị-thôn quê, giữa các vùng duyên hải với vùng sơn cước, thị trường tài chính tham ô nặng đầy nợ xấu, dân số lão hoá… Lực lượng quân sự hay cảnh sát sẽ càng làm rối thêm tình hình nội địa nếu đem ra sử dụng giữ an ninh trật tự, nên Bắc Kinh phải dành những ngân khoản lớn lao cho các vấn đề xã hội chính trị nội địa.

Nhưng dù không thể dành hết mọi tài nguyên cho quân đội, Bắc Kinh vẫn tìm mọi cách để dành ưu tiên hiện đại hóa và phát triển quân sự, và một khi ưu thế quân sự ở Đông Á- Đông Nam Á nghiêng về Trung Quốc thì tình thế an ninh quốc phòng nơi này sẽ biến đổi mãi mãi. May thay Hoa Kỳ vẫn có thể ứng phó với đà bành trướng khu vực của Trung Quốc bằng những biện pháp không làm quan hệ song phương quá căng thẳng hay đổ vỡ. Hoa Kỳ tỏ ra muốn trông chờ ở sức mạnh quân sự của Trung Quốc trong những viễn ảnh lạc quan hơn là tranh đua cao thấp.

Một lực lượng quân sự thiện chiến, có khả năng phối trí nhanh, hoạt động hữu hiệu, có thể trở thành hữu ích cho nỗ lực của các cường quốc trong việc hợp tác ổn định an ninh trật tự thế giới, chống và diệt khủng bố, nếu Bắc Kinh muốn đứng ngang hàng với khối NATO và chọn vai trò cường quốc có trách nhiệm với quốc tế. Vai trò của Bắc Kinh trong vấn đề Bắc Hàn chứng minh điều đó.

Trong mối hy vọng đầy lạc quan đó, Washington vẫn phải theo dõi chặt chẽ tiến trình hiện đại hoá quân sự của Bắc Kinh, và trong những giả thuyết bi quan nhất, chiến lược đối phó với Trung Quốc phải thay đổi. Vài ví dụ, như những dấu hiệu dành ngân sách dồi dào nhất cho quốc phòng, những lời lẽ cường điệu vô trách nhiệm trong cuộc giành chiếm lãnh thổ lãnh hải độc đoán, những lời tuyên truyền kích động nhân dân chống lại những “kẻ thù” mà dù không nói ra cụ thể ai cũng hiểu đó là người Mỹ. Những dấu hiệu báo động khác chưa xảy đến nhưng có thể dự đoán bao gồm nhưng không hạn chế trong những sự kiện như sự xuất hiện và lớn mạnh của một lực lượng lớn cho chiến tranh sinh hoá, nỗ lực kiến tạo lực lượng hạt nhân để cân bằng và chiếm ưu thế so với Mỹ, sự thay đổi quan niệm chiến lựoc hạt nhân từ “không đánh trước” sang “tiên hạ thủ vi cường”, hay những thương vụ vũ khí lớn lao cả về số lượng lẫn chủng loại, phẩm chất. Quan trọng nhất là một liên minh quân sự quốc tế mới dựa trên quân lực Trung Quốc liên kết với một số cường quốc quân sự, kinh tế khác, là biểu hiện chắc chắn tham vọng tranh thắng đã trở thành chiến lược cụ thể của Bắc Kinh trong việc thách đố địa vị siêu cường hàng đầu của Hoa Kỳ.

Những dấu hiệu đó, nếu xảy ra, sẽ cho thấy quan niệm chiến lược thực sự của Trung Quốc, sau cùng đưa đến khả năng quân sự không những vượt quá những điều kiện để chiếm giữ Đài Loan mà còn lạc hướng đối với vai trò “cường quốc có quyền lợi và trách nhiệm” trên bàn cờ quốc tế.

Chiến lược của Hoa Kỳ

Tranh vẽ biểu thị vũ khí siêu việt của Hoa Kỳ: tia laser bắn rơi hỏa tiễn trên không phận California, thử nghiệm hôm 11 tháng 2, 2010- DOD painting

Muốn đối phó chiến lược của Trung Quốc, Hoa Kỳ phải đầu tư rộng rãi để mạnh mẽ gia tăng sức mạnh quốc phòng. Chiều hướng ấy phải được duy trì trong thời gian lâu dài sắp tới, dù dưới tình trạng phát triển kinh tế ra sao. Lực lượng quốc phòng Hoa Kỳ phải đủ khả năng thực hiện những kế hoạch ngăn chặn ngắn hạn và trung hạn của chiến lược lưỡng diện đối với Trung Quốc.

Về phương diện quân sự, ngân khoản dồi dào cần được dành cho vũ khí và khí cụ tối tân ưu việt của không quân và hải quân. Một tỉ lệ cao của ngân sách quốc phòng phải được dành cho những chiến đấu cơ tối tân chiếm ưu thế không trung tuyệt đối, những phi đội pháo đài bay chiến luợc, những hạm đội hàng không mẫu hạm và chiến hạm thế hệ mới, những máy bay tự hành viễn khiển (UAV) hoạt động tầm xa dài ngày, những tàu ngầm hạt nhân tấn công, và những phương tiện hay khí cụ C4ISR dưới nhiều hình thức cơ sở như chiến hạm, tàu ngầm, phi cơ, ngầm dưới mặt đất… cùng lúc phối hợp và thi hành những công tác chỉ huy, kiểm soát, liên lạc, computers, tình báo, thám sát và giám sát.

Cùng lúc, quân lực Mỹ còn phải tiếp tục tài trợ và duy trì vững chắc những khả năng cần thiết chính yếu khác để chiến đấu trong cuộc chiến chống khủng bố không bao giờ ngưng nghỉ. Thêm vào đó lại còn các chiến dịch quốc tế gìn giữ hoà bình của Liên Hiệp Quốc, trong đó quân đội Mỹ dự phần, và thường là lãnh đạo, với những cuộc chiến “cổ điển” trên những vùng sôi động của thế giới. Song song, Washington còn phải duy trì lực lượng ngăn đe hạt nhân và không hạt nhân, phải thi hành những kế hoạch phòng vệ chống lại mối đe doạ triền miên về hiểm hoạ vũ khí tàn sát quy mô, bao gồm nhưng không hạn chế trong các khí cụ hạt nhân, sinh hoá học…

Tất cả những nhiệm vụ này đều phải được dành đủ ngân sách để hoàn thành tuyệt đối đúng, song song với nhau, không thể buông bỏ hay giảm nhẹ một nhiệm vụ nào vì dành ưu tiên cho nhiệm vụ khác.

Đến nay, thêm với hậu quả kinh tế suy trầm, thương mại thâm hụt, một số hiện tượng về điều hành quản lý vụng về những cuộc chiến kéo dài ở một số địa bàn hoạt động trên thế giới cùng phí tổn lâu năm cho những nơi ấy đã hạn chế tài nguyên dành cho chiến lược “rào cản” ngăn chặn sự lớn mạnh nhanh chóng của lực lượng quân sự Trung Quốc. Chính quyền Hoa Kỳ, cả hành pháp và lập pháp, trong hiện tại và tương lai phải bảo đảm có đủ tài chính cho một hàng rào tinh tế chống lại Trung Quốc. Chiến lược này tinh vi ở chỗ có thể hạn chế hữu hiệu sự phát triển quân lực của Bắc Kinh mà vẫn phù hợp với phần hành “tiếp xúc thân thiện” với Trung Quốc, đồng thời phải nằm trong phạm vi khả năng tài chính của ngân sách bị cắt giảm từng năm kể từ 2013.

Vậy Hoa Kỳ làm cách nào ứng phó với quân lực Trung Quốc hiện đại hoá?

Chiến lược lưỡng diện

Trước hết, phải tiếp tục đầu tư cho công cuộc tăng tiến khả năng quân sự bằng một loạt biện pháp và kế hoạch dành cho các vũ khí, khí cụ không gian, không lực và hải lực, cũng như lực lượng bộ chiến, cùng các đơn vị hành quân đặc biệt thi hành những nhiệm vụ đoản kỳ. Công tác thu thập và phân tích tin tức tình báo về mọi hoạt động bên trong quân đội Trung Quốc phải được duy trì và gia tăng.

Nhìn ra ngoài, Hoa Kỳ cần duy trì và phát triển các liên minh ở châu Á, bằng cách giữ vững mối liên minh với Nhật Bản, Nam Hàn, Australia, Philippines, Thái Lan. Washington còn phải tìm cách thắt chặt mối tương tác quân sự với Ấn độ, Singapore, và có thể với cả Việt Nam, tuy xứ này chưa thoát khỏi vòng khống chế của Bắc Kinh. Đặc biệt, củng cố liên minh Hoa Kỳ-Nam Hàn và duy trì sự hiện diện quân sự ở Guam là hai công tác quan trọng bậc nhất cho việc ngăn đe Bắc Hàn, bảo đảm an toàn cho Nhật Bản, đồng thời biểu thị quyết tâm bảo vệ và liên kết chặt chẽ với toàn thể châu Á tự do, kể cả những nước chưa tự do nhưng muốn bứt khỏi vòng cương toả của Bắc Kinh, trong đó Miến Điện là một ví dụ điển hình gần nhất.

Hoa Kỳ cũng phải tiếp tục bảo đảm, nhưng không cam kết trên pháp lý, và cho thấy khả năng quân lực Mỹ có thể bảo vệ Đài Loan trước một cuộc tấn công không bị khiêu khích phát xuất từ bên kia eo biển Đài Loan.

Mặt khác, Washington còn phải tiếp tục những hoạt động quân sự song phương với Trung Quốc, như mở những cuộc đối thoại định kỳ theo kế hoạch hay bất thường giữa bộ quốc phòng hai nước, hay giữa hai bộ tổng tham mưu, giữa Tư lệnh bộ chỉ huy chiến lược Hoa Kỳ với một nhân vật của Quân Uỷ Trung ương với tư cách đại diện có thẩm quyền của Bộ Tư lệnh đệ nhị quân đoàn pháo binh chiến lược Trung Quốc.

Là một phương tiện quan trọng của cả hai biện pháp “rào cản” ngăn chặn và tiếp cận, mối liên lạc quân sự song phương tạo nên sự “quen biết” có thể giúp tránh được những tính toán sai lầm trong những thời khắc khủng hoảng, căng thẳng, hay cạnh tranh lẫn nhau. Một vài ví dụ điển hình như vụ toà đại sứ Trung Quốc ở Belgrade bị trúng bom của NATO năm 1999, vụ đụng máy bay Mỹ-Trung năm 2001 trên không phận cách đảo Hải Nam 70 dặm, vụ đối đầu từ 5 đến 8 tháng 3, 2009 giữa tàu nghiên cứu hải dương Impeccable của Hoa Kỳ với tàu chiến, tàu cá và máy bay của Trung Quốc. Thay vì phản ứng thích đáng về quân sự, Hoa Kỳ cần phải theo đuổi chính sách “đáp ứng theo giá trị” để hai bên đều có được lợi ích tương đương.

Sau cùng, Hoa Kỳ cần mở rộng hoạt động quân sự song phương qua những hoạt động phối hợp có lợi cho cả hai bên. Những hoạt động này có thể bao gồm công tác tìm kiếm- cứu nạn, chống khủng bố, hải tặc, buôn bán ma tuý, buôn người, hoạt động nhân đạo, cứu nạn dân sự, và bảo vệ hoà bình.

Những điều cần tránh

Để không gây căng thẳng cho quan hệ với Trung Quốc, trong chiến lược quân sự, trước hết việc lập đồng minh khu vực với mục đích công khai “chống Trung Quốc" là một điều cần cân nhắc kỹ lưỡng tính cách thiết yếu và thiết thực của nó. Hầu hết những quốc gia khả dĩ làm thành viên cho liên minh như vậy đều phải bảo vệ và nuôi dưỡng quan hệ song phương với Bắc Kinh, và sẽ từ chối tham dự chiến lược nào mà chỉ nhắm tới vịêc lập ‘rào cản’ Trung Quốc.

Hoa Kỳ cũng đừng bị cám dỗ kiến tạo chính thức một “liên minh phòng thủ” với Đài Loan hay cam kết một sự yểm trợ quân sự vô điều kiện. Washington còn phải dứt khoát phản đối mọi cố gắng của Đài Loan muốn đơn phương mở cuộc tấn công trước, nhất là bằng vũ khí hạt nhân.

Sau cùng, nỗ lực vô hiệu hoá lực lượng hạt nhân ngăn đe của Trung Quốc bằng một lực lượng phản kích hay lá chắn hoả tiễn phòng thủ không những không thể chống lại một cách toàn diện cuộc tấn công hạt nhân từ Trung Quốc, mà còn thúc đẩy Trung Quốc xây đắp một lực lượng hạt nhân chiến lược mạnh hơn cả lực lượng họ sẽ kiến tạo trong thời gian không lâu sắp tới. Điều này đã xảy ra với Liên Bang Nga.

Trở ngại: Việt Nam

Các lô dầu khí của Việt Nam khai thác, nhiều lô bị Trung Quốc gọi thầu chồng lấn- USVietnamese press chart

Chiến lược quân sự trong quan hệ với Trung Quốc dù điều hành cách nào cũng sẽ gặp một trở ngại lớn: nhu cầu nhiên liệu của Trung Quốc.

Tới nay, vì chiến lược ‘rào cản’ ở phía nam Trung quốc, Hoa Kỳ muốn giúp Hà Nội thoát khỏi phần nào ảnh hưởng toàn diện của Bắc Kinh, trước hết bằng quan hệ kinh tế rồi đến sách lược trợ giúp Việt Nam bảo toàn lãnh hải đặc quyền kinh tế. Washington tỏ ra cương quyết bảo vệ “quyền tự do lưu thông hàng hải trên biển Đông” cùng với việc làm ăn của các công ty dầu khí Hoa Kỳ tại những nơi mà Trung Quốc đòi gọi thầu và khai thác trong lãnh hải đặc quyền kinh tế của Việt Nam, Philippines. Trung Quốc đã rắp tâm giành chiếm những vùng biển này từ lâu, theo ranh giới “lưỡi bò” do họ đơn phương áp đặt giữa sự phản đối của hầu hết châu Á, chỉ trừ Lào, Cambodia, và đông đảo các nước trên thế giới. Nguợc lại, Trung Quốc khó lòng từ bỏ tham vọng chiếm hữu nguồn nhiên liệu dồi dào ở biển Đông, là huyết mạch của nền sản xuất, nền kinh tế Trung Quốc. Bắc Kinh hết sức tạo áp lực toàn diện lên các nước Đông Nam Á, nhất là Việt Nam, để thực hiện tham vọng ấy.

Chính sách "đợi chờ"

Chính sách của Hoa Kỳ trong vấn đề này dường như đang phải chờ đợi thái độ thẳng thắn dứt khoát của Việt Nam.

Để đáp ứng yêu cầu trợ giúp của Việt Nam, Hoa Kỳ đòi hỏi Việt Nam trước hết phải cải tổ tình trạng nhân quyền. Chẳng may cho Hà Nội, cải tổ nhân quyền lại đòi hỏi những thay đổi căn bản về luật pháp, hiến pháp, quan hệ chính trị và xã hội giữa chính quyền và người dân, quan hệ pháp lý giữa đảng cầm quyền với chính quyền gồm cả ba ngành hành pháp, lập pháp, tư pháp, mối quan hệ tam quyền phân lập giữa ba ngành ấy, và tối hậu, là một nền chính trị dân chủ đa nguyên. Trong nền dân chủ ấy đảng Cộng sản vẫn có thể là đảng cầm quyền nếu được dân tín nhiệm, nhưng cai trị trong một hệ thống pháp trị, thượng tôn luật pháp, và mọi đảng phái đều có giá trị ngang nhau.

Đối diện với yêu cầu đó, Việt Nam vẫn kiên quyết giữ chặt thể chế độc đảng do đảng Cộng sản thống lĩnh với quyền lãnh đạo tuyệt đối. Để giữ được, Hà Nội không thể tách khỏi mối liên kết với Bắc Kinh, và phải dồn tài nguyên dồi dào cho lực lượng công an để mua lấy sự trung thành tuyệt đối, dù lực lượng quân sự có bị chia xẻ tài nguyên đầu tư cho phát triển trong lúc nhu cầu đối đầu quân sự với Trung Quốc càng ngày càng khẩn thiết.

Đi vào ngõ hẹp, Hà Nội bắt đầu trở giọng, nếu chưa phải là trở mặt, kín đáo mở chiến dịch tuyên truyền giáo dục trong nội bộ đảng về “công ơn” của nước láng giềng Trung Quốc đã cho từng cây kim sợi chỉ trong cuộc chiến tranh giành được miền Nam, đồng thời nhắc lại mối thù xưa với nước Mỹ, là nước mà nay đang chờ giúp Việt Nam chống Trung Quốc!

Thời gian không còn lâu để thử thách sự kiên nhẫn của Mỹ. Một khi quyết định thuận cho Trung Quốc thoả mãn nhu cầu nhiên liệu và khai thác dầu khí ở biển Đông, Washington vẫn có thể có được lời cam kết của Bắc Kinh dành quyền tự do lưu thông hàng hải cho Hoa Kỳ cùng các đồng minh Nhật Bản, Nam Hàn ở Đông Á, và Bắc Kinh sẵn sàng hứa không đụng chạm đến lãnh hải hợp pháp của Philippines, nước đồng minh hiệp ước của Hoa Kỳ.

Hoa Kỳ tỏ rõ lập trường đứng về phía Nhật Bản trong cuộc tranh chấp quần đảo Senkaku/ Điếu Ngư vì Tokyo kiên quyết không nhượng bộ dù tình hình càng ngày càng căng thẳng, và vì lý do chính yếu: đó là sinh lộ huyết mạch của Nhật và Nam Hàn, hai đồng minh không thể thiếu ở châu Á. Hoa Kỳ cần Đài loan không bằng cần Nhật Bản, Nam Hàn.

Washington cam kết giữ vững chân đứng ở châu Á chẳng phải chỉ vì Việt Nam. Hoa Kỳ chỉ thi hành chính sách đó ở những nước bạn và đồng minh thực sự cần đến Mỹ, trong khi Mỹ cũng cần đến bạn hàng thương mại và đồng minh hay tương tác trên phương diện địa chính trị.

Hoa Kỳ có thể không ngần ngại lâm vào mối căng thẳng với Trung Quốc ở biển Đông là vì tầm quan trọng của về địa chính trị của Việt Nam trong vai trò củng cố bán đảo Đông dương như một “thành trì” ở phía nam Trung Hoa để ngăn cản ảnh hưởng bành trướng của Bắc Kinh. Đó là vai trò từ ngàn đời nay của người Việt, mà Hoa Kỳ hy vọng Hà Nội sẽ kế thừa.

Nhưng một khi Việt Nam đã quay lưng và quy phục Trung Quốc, liệu Hoa Kỳ có cần bỏ tiền bạc, thời gian và công sức cho Việt Nam để làm căng thẳng thêm mối quan hệ với Bắc Kinh, hay Washington sẽ dồn những tài nguyên đó cho Đông Nam Á, Đông Bắc Á, nơi vẫn sẵn có những “hàng rào giậu” bao vây trên các vùng biển xung quanh xứ Trung Nam Hải?

© Việt-Long, RFA