Sở hữu đất đai: nguyện vọng hay vô vọng

Nam Nguyên

Mặc dù dự thảo hiến pháp sửa đổi vẫn qui định đất đai là sở hữu Nhà nước dưới danh nghĩa sở hữu toàn dân, nhưng nhiều kiến nghị vẫn mong muốn sửa đổi vấn đề cơ bản này. Nguyện vọng này có lay chuyển được Đảng và Nhà nước hay sẽ mãi là sự vô vọng.

Xin hãy lắng nghe tiếng nói của người dân!

Nông dân phản ảnh đất đai bị chiếm giữ bất công.

Về nguyên tắc thì “không có cấm kỵ khi góp ý sửa Hiến pháp”, điều này được ông Phan Trung Lý, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội cũng là Trưởng ban biên tập dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 tuyên bố trong cuộc họp báo tại Hà Nội, một tuần trước khi bản dự thảo được công bố để lấy ý kiến nhân dân hồi đầu tháng giêng. Dù chỉ có một phương án đối với những vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau được thể hiện trên Dự thảo, nhưng ông Lý cam kết mọi ý kiến đều sẽ được trân trọng, lắng nghe, phản ánh, tổng hợp đầy đủ, nghiên cứu, tiếp thu, giải trình.

Tải xuống - download

Trong bối cảnh như thế, một đại kiến nghị 7 điểm về sửa đổi Hiến pháp, từ 72 chữ ký của các nhân sĩ trí thức chuyên gia cựu tướng vào thời điểm 19/1/2013,  đã nhanh chóng vượt qua con số 800 vào sáng 24/1. Đây là bản kiến nghị có nội dung gây chấn động kêu gọi chấp nhận đa nguyên đa đảng, thực hiện tam quyền phân lập, tổ chức bầu cử tự do và nhà nước không còn độc quyền sở hữu đất đai.

Trí thức và nông dân phản đối đất đai bị lấn chiếm bất công. AFP

Đáp câu hỏi của chúng tôi là nguyện vọng cải cách lớn lao có thể chỉ là vô vọng hoặc lắng nghe mà không thay đổi, nhà báo Nguyễn Quốc Thái ở Saigon, ở trong số 72 người ký tên đầu tiên với chữ ký trên giấy phát biểu:

“ Nghe không nghe thì vẫn phải nói, nghe hay không nghe thì chúng ta vẫn phải lên tiếng để cho những người có trách nhiệm suy nghĩ và để cho con cháu chúng ta không kết án chúng ta…Chúng tôi thông tin cho nhau là 72 người đầu tiên sẽ gởi chữ ký tươi, chữ ký thật trên giấy tập hợp lại gởi cho Quốc hội, những anh chị em khác sau này là ký trên mạng. Tôi nghĩ trong thời gian tới con số 100.000 người ký tên không phải là không nghĩ tới được.”

Nghe không nghe thì vẫn phải nói, nghe hay không nghe thì chúng ta vẫn phải lên tiếng để cho những người có trách nhiệm suy nghĩ và để cho con cháu chúng ta không kết án chúng ta… nhà báo Nguyễn Quốc Thái

Điểm kiến nghị thứ ba mà theo nguyên bản là “Kiến nghị thứ ba về sở hữu đất đai” chúng tôi xin phép được tóm tắt những điểm căn bản. Các tác giả bản kiến nghị cho rằng, chế độ sở hữu tư nhân về đất đai đã tồn tại từ lâu ở Việt Nam và việc sao chép Hiếp pháp Liên Xô với qui định đất đai thuộc sở hữu toàn dân kể từ Hiếp pháp 1980 là điều hoàn toàn xa lạ với nhân dân Việt Nam và đã gây ra nhiều bất ổn xã hội.

Kiến nghị nhắc tới hàng triệu khiếu nại, khiếu kiện đất đai trong những năm qua và cho rằng, đó chỉ là phần nổi trong tảng băng chìm hết sức nguy hiểm. Trên thực tế người dân đã bị tước đoạt một quyền tài sản quan trọng bậc nhất và chế độ sở hữu toàn dân đã tạo điều kiện cho quan chức chính quyền các cấp tham nhũng, lộng quyền bắt tay với tư nhân, doanh nghiệp trục lợi gây thiệt hại cho nhân dân đặc biệt là nông dân.

Nông dân nghèo buôn thúng bán bưng trên đường phố không phải ít. AFP

 Kiến nghị còn vạch ra một điểm đặc biệt nghiêm trọng đó là Dự thảo sửa đổi Hiến pháp hợp hiến hóa việc thu hồi đất, trong đó lại mở rộng phạm vi áp dụng cho các dự án phát triển kinh tế xã hội; theo đó  đây là một sự thụt lùi so với Hiến pháp 1992 và có thể gây bùng nổ bất ổn xã hội.

Sau khi phân tích rạch ròi, nhóm nhân sĩ trí thức chuyên gia cựu quan chức và cựu tướng lãnh kiến nghị sửa đổi điều 57 cũa Dự thảo, trở lại như Hiến pháp 1946 và Hiến pháp 1959.  Theo đó có thể quy định: “Sở hữu tư nhân, tập thể, cộng đồng và nhà nước về đất đai được tôn trọng. Nhà nước có trách nhiệm bảo vệ và thống nhất quản lý đất đai, tài nguyên nước, khoáng sản và các tài nguyên, nguồn lợi khác ở vùng biển, thềm lục địa, vùng trời và các tài sản khác do Nhà nước đầu tư.” Ngoài ra cần thay thế quy định thu hồi đất bằng trưng mua đất và không áp dụng cho các dự án phát triển kinh tế-xã hội như nêu trong Điều 58 của Dự thảo

Nếu như Việt Nam chấp nhận một cách sở hữu đa dạng hơn cho đất đai thì sẽ tốt hơn rất nhiều cho các tầng lớp nhân dân khác nhau, cũng như cho sự phát triển của đất nước. Đó là cách tốt nhất để bảo đảm đất đai được sử dụng hiệu quả nhất Bà Phạm Chi Lan

Bà Phạm Chi Lan nguyên thành viên Ban nghiên cứu của Thủ tướng Phan Văn Khải, nhân vật ký tên trong Kiến Nghị 7 điểm ngày 19/1/2013, từng nhiều lần khuyến nghị công nhận nhiều hình thức sở hữu về đất đai trong đó có những loại đất thuộc sở hữu nhà nước, sở hữu tư nhân, sở hữu tập thể của doanh nghiệp, tổ chức, tôn giáo, văn hóa xã hội…

“ Nếu như Việt Nam chấp nhận một cách sở hữu đa dạng hơn cho đất đai thì sẽ tốt hơn rất nhiều cho các tầng lớp nhân dân khác nhau, cũng như cho sự phát triển của đất nước. Đó là cách tốt nhất để bảo đảm đất đai được sử dụng hiệu quả nhất, khi người dân gắn bó máu thịt với đất sở hữu của họ, thì họ sẽ làm mọi cách để khai thác sao cho mang lại lợi ích lớn nhất và họ sẽ bảo vệ được quyền lợi của họ trên đó. Tránh được tình trạng hiện nay, đất đai thì mang danh là của Nhà nước nhưng một số chính quyền địa phương hay lạm quyền thu hồi đất của nông dân một cách vô tội vạ với giá rất rẻ và cung cấp lại cho các doanh nghiệp hay những người thân quen, sau đó thì người ta bán lại với giá rất đắt và đẩy biết bao gia đình nông dân vào cảnh khốn cùng.”

Ép dân không phải là cách phục vụ dân

Trên đường phố biểu ngữ của đảng nhắc nhở đảng ta là đạo đức là văn minh...". RFA file

 Ở đồng bằng sông Cửu Long, khu vực sản xuất nông nghiệp đóng góp phần lớn cho sản lượng gạo và tôm cá xuất khẩu, người nông dân ở đây phàn nàn về nhiều sự hạn chế liên quan tới đất đai canh tác. Anh Sáu một người có ba mẫu đất đào ao nuôi cá tra phát biểu:

“ Tôi có chục công (1 ha) cha mẹ để lại, còn lại là tôi mua chứ nhà nước không có cấp gì hết. Khoảng 1980-1990 tôi có mua một mớ nhưng dư nhân khẩu nó tịch thu hết trơn, lấy rồi một đợt nhưng tôi mua một đợt nữa. Đến lúc cho phép mỗi hộ 30 công (3 ha) người ta mua nếu dư mấy ông cũng lấy đưa vô nhà nước hết, mấy ông làm đủ thứ chuyện. Đất đai bên đây khỏi nói, nó làm mấy khu công nghiệp, công ty nó đè dân, thí dụ người ta mua ngoài chợ đen 200 triệu một công, nó mua chừng 100 triệu thôi. Bên đây còn hàng khối vụ nó lấy đất dân làm khu công nghiệp nó bỏ trống tùm lum.”

Anh Tám một nông dân làm lúa ở Cần Thơ nói là không bao giờ nghĩ tới chuyện một ngày nào đó nông dân được quyền sở hữu vĩnh viễn  ruộng đất của mình.

“ Nếu mà đất nhân dân làm chủ Nhà nước quản lý thì thiếu dân chủ, nếu của nhân dân là của nhân dân Nhà nước có quyền trưng dụng trường hợp nó nằm trong dự án làm đường lộ hoặc công trình quan trọng của Nhà nước mà phải bồi thường cho dân cái giá thỏa đáng. Mình chỉ mong ước vậy thôi. Hiện nay ở địa phương đất nông nghiệp còn rẻ so với các loại đất khác, nhưng các nhà kinh doanh ngoài chợ đâu có muốn bỏ tiền đầu tư vô đất nông nghiệp chẳng lợi lộc gì, cái thời hạn sử dụng không được lâu dài. 

Mình đầu tư vô đâu biết được mai mốt có chuyện gì xảy ra từ chỗ đó mất lòng tin trong chuyện làm ăn. Trả lại quyền sở hữu thì nông dân rất phấn khởi nhưng điều hy hữu đó làm gì có được. Thường thường mấy ông lên đài nói nhân dân làm chủ còn Nhà nước quản lý, hai câu đó đi đôi song song với nhau dễ gì mà có chuyện cho nông dân làm chủ vĩnh viễn.”

Đất đai bên đây khỏi nói, nó làm mấy khu công nghiệp, công ty nó đè dân, thí dụ người ta mua ngoài chợ đen 200 triệu một công, nó mua chừng 100 triệu thôi. Bên đây còn hàng khối vụ nó lấy đất dân làm khu công nghiệp nó bỏ trống tùm lum Anh Sáu

Trả lời chúng tôi LS Nguyễn Văn Hậu, phó chủ tịch Hội Luật gia TP.HCM nhận định về các góp ý liên quan đến đất đai cho bản dự thảo sửa đổi Hiến pháp.

“Tôi suy nghĩ là đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý thì sẽ không có thay đổi đâu nhưng cần phải làm rõ. Theo tôi Nhà nước chỉ thống nhất quản lý đất an ninh quốc phòng, đất mục đích công cộng còn tất cả những loại đất khác thì phải làm rõ thêm. Trong qui định của Hiến pháp theo hướng của tôi, là phải giao đất sử dụng ổn định và lâu dài còn nếu như thu hồi thì phải đền bù bằng giá thị trường, tôi quan tâm điều này. Thứ hai là thời gian giao đất cho cá nhân phải dài ra thí dụ 99 năm.”

Hai ngày sau bản đại Kiến Nghị về Sửa Đổi Hiến Pháp 1992 đưa ra 7 kiến nghị mạnh mẽ nhất từ trước tới nay, ngày 21/1/2013 báo chính thống như Tuổi Trẻ Online, VnEconomy và nhiều báo khác cùng đưa tin về sự kiện Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng gởi thư mong muốn toàn thể Đại biểu dành nhiều thời gian cho vấn đề sửa đổi Hiến pháp. Chủ tịch Quốc hội nhận định rằng: “Việc sửa đổi Hiến pháp liên quan và ảnh hưởng trực tiếp đến toàn xã hội và từng người dân, nên phải được toàn thể nhân dân tham gia đóng góp ý kiến.”

Chưa hiểu Quốc hội sẽ tiếp nhận bản đại Kiến Nghị 19/1 với 7 kiến nghị sửa đổi Hiến pháp 1992, trong đó có vấn đề sở hữu đất đai như thế nào. Nhất là bản đại Kiến Nghị có thể đạt hàng ngàn thậm chí hàng chục ngàn chữ ký, bao gồm nhiều tên tuổi lớn được người dân kính trọng và quí mến.

© Nam Nguyên, phóng viên RFA
------------------------------------------