HÀ NỘI, Việt Nam - Hoa Kỳ và Việt Nam, hai kẻ cựu thù chia sẻ chung mối quan tâm về sự trỗi dậy của Trung Quốc, cùng nhận ra rằng chỉ một vấn đề -
nhân quyền - đang là trở ngại khiến họ không thể trở thành bạn bè gần gũi hơn.
Mối căng thẳng giữa hai nước rõ ràng được nhìn thấy từ sự chậm trễ trong một cuộc họp về nhân quyền hàng năm giữa Washington và Hà Nội. Các cuộc họp tham vấn như vậy đã được tổ chức hàng năm kể từ năm 2006, nhưng những buổi gặp gỡ cuối cùng trong tháng 11 năm 2011 chả đem lại kết quả bao nhiêu, và một quan chức cao cấp hàng bộ trưởng của chính phủ cho biết hai bên vẫn còn tiếp tục làm việc để "thiết lập các thông số" của vòng họp tiếp theo để có thể mang lại sự tiến bộ.
Hoa Kỳ đang cảm thấy thất vọng vì các cuộc đàn áp gần đây của Việt Nam đối với các blogger, nhà hoạt động và các nhóm tôn giáo mà họ cho là một mối đe dọa đến ách kìm kẹp quyền lực của mình, và qua việc giam giữ một công dân Mỹ vì tội lật đổ vốn có thể phải chịu án tử hình.
"
Chúng tôi đã không nhìn thấy được những tiến bộ mà chúng tôi mong muốn", tuần trước, một quan chức Bộ Ngoại giao cho biết trong điều kiện giấu tên bởi vì ông đã không được phép bình luận công khai. "
Chúng tôi rất muốn nhìn thấy các hành động cụ thể."
Việc chậm trễ trong việc tổ chức cuộc họp, do Hà Nội tổ chức có thể chỉ là vấn đề của vài tuần lễ. Nhưng đã nhấn mạnh cho thấy việc Việt Nam cư xử ngày càng tồi tệ với giới bất đồng chính kiến trong hai năm qua đã làm phức tạp các nỗ lực tăng cường quan hệ với Mỹ như thế nào.
Phát ngôn viên bộ Ngoại giao Việt Nam Lương Thanh Nghị cho biết các cuộc đối thoại nhân quyền đã "góp phần tăng cường lòng tin giữa hai nước và rằng cả hai bên đã thảo luận về thời gian của vòng đối thoại tiếp theo. Một phát ngôn viên của Đại sứ quán Mỹ cũng cho biết là hai nước đang thảo luận về việc khi nào sẽ tổ chức các cuộc đàm phán.
Cũng như phía Washington, Việt Nam mong muốn được kinh doanh và quan hệ an ninh sâu sắc hơn, nhưng Hoa Kỳ nói rằng điều ấy phải đi kèm với việc cải thiện nhân quyền. Một số thành viên có ảnh hưởng của Quốc hội cũng áp lực lên chính quyền Obama phải cứng rắn hơn với việc đàn áp giới bất đồng chính kiến và tự do tôn giáo của Hà Nội.
Những năm gần đây, mối quan hệ với Hoa Kỳ của Việt Nam đã được cải thiện rất nhiều, phần lớn là từ các quan tâm cùng chia sẻ vì tính quyết đoán ngày càng gia tăng của Trung Quốc trong khu vực Đông Nam Á. Chia sẻ lợi ích chiến lược của họ được phản ánh rõ nét nhất trong chính sách ngoại giao của Mỹ ở vùng Biển Đông, nơi các tuyên bố chủ quyền lãnh hải của Bắc Kinh xung khắc với chủ quyền lãnh thổ của người Việt Nam và bốn quốc gia khác trong khu vực.
Kể từ khi Liên Xô xụp đổ, Việt Nam đã mở cửa kinh tế nhưng lại không cho phép tự do tôn giáo và chính trị đến 87 triệu người dân của mình. Mỹ và Việt Nam đã phục hồi quan hệ ngoại giao vào năm 1995, 20 năm sau khi kết thúc chiến tranh Việt Nam, và việc lập lại mối quan hệ hữu nghị của họ đã tăng tốc khi Tổng thống Barack Obama dành ưu tiên cho việc phát triển quan hệ mạnh mẽ hơn với khu vực Đông Nam Á.
Việc chính quyền Việt Nam đàn áp giới bất đồng chính kiến đã theo sau sự suy giảm của nền kinh tế từng một thời mạnh mẽ của mình. Các nhà phân tích nói rằng giới lãnh đạo Hà Nội đang chống đỡ với các chỉ trích trong nước về chính sách kinh tế, các vụ bê bối tham nhũng và đấu đá nội bộ, đa phần đã được phát tán trên Internet và vượt ra khỏi tầm kiểm soát của họ.
Theo Human Rights Watch, năm ngoái, Việt Nam đã bỏ tù hơn 30 nhà hoạt động, các blogger và những người bất đồng chính kiến ôn hòa. Năm nay, 12 nhà hoạt động đã bị kết án nặng nề một cách bất thưòng sau các phiên xử ngắn, thường chỉ trong ngày. Bảy người khác đang chờ bị ra tòa. Đất nước này cũng đang chuẩn bị luật để đàn áp các quyền tự do trên Internet.
"
Các cuộc tranh dành trong nội bộ đảng đã lấn át bao phủ tất cả mọi thứ", ông Carl Thayer, một chuyên gia về Việt Nam từ Đại học New South Wales cho biết. "
Họ rất sợ hãi về những lời chỉ trích và không còn quan tâm về Hoa Kỳ nữa".
Việc giam giữ và xét xử mờ ám Nguyễn Quốc Quân, nhà hoạt động dân chủ người Mỹ có thể là ví dụ rõ ràng về sự không sẵn sàng lắng nghe đến những quan tâm của Mỹ về nhân quyền của Hà Nội.
Quân, 59 tuổi, đã bị bắt tại sân bay TP Hồ Chí Minh vào tháng Tư ngay sau khi vừa đến trên một chuyến bay từ Hoa Kỳ, nơi ông đã sống sau khi chạy trốn khỏi Việt Nam bằng thuyền khi còn trẻ. Gia đình và bạn bè của Quân nói rằng ông là một thành viên lãnh đạo của đảng Việt Tân, một nhóm ủng hộ dân chủ bất bạo động mà chính quyền Việt Nam đã gán nhãn là khủng bố. Trong năm 2007 ông từng bị giam 6 tháng ở Việt Nam.
Thoạt tiên, nhà chức trách cáo buộc Quân tội khủng bố, nhưng hiện nay ông đang bị buộc tội lật đổ chống lại nhà nước, một tội danh có thể bị án từ 12 năm tù đến tử hình.
Với việc điều tra đã hoàn tất, phiên tòa xét xử ông có thể sắp diễn ra. Ngày giờ xét xử thường chi được thông báo trước một vài ngày.
Theo bản sao của bản cáo trạng do AP có được, Quân đã hội họp với các nhà hoạt động đồng hương Việt Nam ở Thái Lan và Malaysia từ năm 2009 và 2010, thảo luận về cách bảo mật Internet và đối kháng bất bạo động. Bản cáo trạng cho biết ông đến Việt Nam theo một hộ chiếu mang tên Richard Nguyễn vào năm 2011, khi ông đã tuyển mộ bốn thành viên khác của Việt Tân.
Vợ ông không phủ nhận việc Quân muốn thay đổi hệ thống chính trị của Việt Nam.
"
Anh ấy muốn nói chuyện với những người trẻ tuổi và muốn mang những ý tưởng dân chủ đến Việt Nam", Ngô Hương Mai, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn AP qua điện thoại từ Sacramento. "
Anh ấy đã sống ở Mỹ, anh đã có tự do ở đây và anh muốn họ cũng hưởng được tự do như thế".
Các thành viên quốc hội trong những vùng có đông cử tri người Mỹ gốc Việt đang gây sức ép lên chính quyền Obama.
Dân biểu Frank Wolf, một nhà phê bình hàng đầu, một mực chỉ trích chính phủ đã bỏ qua vấn đề quyền con người khi gây dựng các mối quan hệ kinh tế và an ninh. Với ba đồng nghiệp của đảng Cộng hòa, dân biểu Virginia đã yêu cầu sa thải Đại sứ Mỹ David Shear, cáo buộc ông đã không mời các nhà đấu tranh dân chủ đến dự lễ ở Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội vào ngày 4 tháng sau khi ông đã hứa là sẽ mời.
"
Phương pháp tiếp cận của chính quyền đã là một thảm họa. Họ chỉ quan tâm đến kinh tế và quốc phòng", ông Wolf, người cũng chỉ trích việc Shear không đến thăm Quân trong tù cho biết. "
Nhân quyền và tự do tôn giáo nên là ưu tiên hàng đầu".
Các quan chức Mỹ đã đến gặp Quân năm lần ở trong tù, lần gần đây nhất là vào cuối tháng Chín.
"
Chúng tôi tin rằng không ai có thể bị bỏ tù vì bày tỏ quan điểm chính trị hoặc khát vọng về một tương lai tự do, dân chủ và thịnh vượng của mình một cách ôn hòa", Christopher Hodges, phát ngôn viên của Đại sứ quán Mỹ tuyên bố. "
Chúng tôi tiếp tục kêu gọi chính phủ Việt Nam giải quyết trường hợp này một cách nhanh chóng và minh bạch".
Wolf và các nhà lập pháp khác quan tâm đến Việt Nam không tuyên bố gì nhiều về việc hoạch định chính sách, nhưng có thể làm cho chính quyền Obama khó xử. Wolf nói bóng gió rằng ông có thể đề nghị bổ sung, sửa đổi pháp luật về ngân sách để tạo áp lực lên chính quyền Việt Nam bằng chính sách. Wolf là một thành viên cao cấp của Ủy Ban Phân Bổ Ngân sách, bộ phận quyền lực giám sát phần lớn ngân sách liên bang.
Hoa Kỳ có một số thế mạnh nếu muốn dùng đến để khiến Việt Nam phải cải thiện thành tích về nhân quyền: Việt Nam là một trong những nước nhận viện trợ nhiều nhất của Mỹ ở châu Á và hiện đang đàm phán một thỏa thuận tự do thương mại với Washington và bảy quốc gia khác.
Chính phủ Việt Nam từ chối bình luận về các cáo buộc chống lại Quân, nhưng Hà Nội nhận thức được sự nhạy cảm của Hoa Kỳ trong trường hợp này. Nhiều nhà quan sát nói rằng Quân có khả năng bị khép tội nhưng sẽ chỉ bị kết án ngang với thời gian bị giam giữ và nhanh chóng bị trục xuất, ngay cả việc ấy có khả năng làm gia tăng áp lực của Quốc hội lên Nhà Trắng để nối kết các thỏa thuận thương mại và viện trợ với các tiến bộ về nhân quyền.
"
Sẽ là một thảm họa cho Việt Nam nếu họ dám trừng phạt một công dân Hoa Kỳ bằng một bản án nặng nề chỉ vì ủng hộ nhân quyền trong hòa bình" - Linda Malone, một giáo sư tại Trường Luật William và Mary, người tư vấn cho luật sư bảo vệ Quan cho biết. "
Họ sẽ phải chịu một mất mát hết sức lớn vào những gì mà họ từng nỗ lực để vươn lên".
Nguồn:
Delay in US-Vietnam meeting a sign relationship is cooling as Hanoi cracks down on activists -
The Province
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét